Dîvân-ı Kebîr, Mevlânâ'nın en önemli eserlerinden biri olup, Şems-i Tebrîzî'ye olan derin bağlılığını yansıtır ve şiirlerinde genellikle Şems veya Sems-i Tebrîzî mahlasları kullanılır. Eserin yazma nüshaları 30.000 ile 50.000 beyit arasında değişir ve beyitler, bahirlere göre sıralanarak her bir bahirdeki şiirler kafiye düzenine göre alfabetik olarak dizilmiştir. Eserin rubâîleri genellikle ayrı bir derleme olarak sunulmuştur.

Dîvân-ı Kebîr'in ilmî neşri, Bedîüzzaman Fürûzanfer tarafından yapılmış ve şiirler, klasik divan tertibine göre kafiyelerine göre sıralanmıştır. Bu baskı, toplamda 3229 gazel ve terkibibend içerir. Ayrıca eserin rubâîleri de ayrı bir ciltte yer almıştır. Fürûzanfer'in neşri temel alınarak eserin çeşitli baskıları yapılmıştır.

Eserin çevirileri de yapılmıştır. Reynold A. Nicholson, eserin kırk sekiz gazelini İngilizceye çevirmiştir. Türkçe'ye ise Abdülbaki Gölpınarlı, Midhat Bahârî ve diğer çevirmenler tarafından birçok seçme gazel ve rubâî tercüme edilmiştir. Gölpınarlı, eserin geniş bir çevirisini yaparak Dîvân-ı Kebîr’i Türkçe’ye aktarmıştır. Rubâîler Türkiye'de ilk olarak Veled Çelebi tarafından yayımlanmış ve çeşitli tercümelerle günümüze kadar ulaşmıştır.

Sonuç olarak, Dîvân-ı Kebîr geniş bir literatür oluşturmuş, hem ilmî hem de edebi açıdan önemli bir yer edinmiştir. Eser, Mevlânâ'nın tasavvufî görüşlerini ve Şems’e olan derin sevgisini yansıtarak Türkçe ve diğer dillere pek çok kez aktarılmıştır.

BİBLİYOGRAFYA

Mevlânâ, Dîvân-ı Kebîr (trc. Abdülbâki Gölpınarlı), İstanbul 1957, I, Önsöz, s. V-XV.

a.mlf., Fîhi mâ fîh (nşr. Bedîüzzaman Fürûzanfer), Tahran 1330 hş., s. 74-75.

a.mlf., Külliyyât-ı Şems yâ Dîvân-ı Kebîr (nşr. Bedîüzzaman Fürûzanfer), Tahran 1336 hş., I, nâşirin mukaddimesi, s. A-YV.

Eflâkî, Menâḳıbü’l-ʿârifîn, II, 740.

Alî-i Deştî, Seyrî der Dîvân-ı Şems, Tahran 1337 hş.

Sipehsâlâr, Risâle der Aḥvâl-i Celâleddîn-i Mevlevî (nşr. Saîd-i Nefîsî), Tahran 1325 hş., s. 68-70.

a.mlf., Zindegînâme-i Mevlânâ Celâleddîn-i Mevlevî (nşr. Saîd-i Nefîsî), Tahran 1325 hş., s. 70.

Bedîüzzaman Fürûzanfer, Risâle der Taḥḳīḳ-i Aḥvâl ü Zindegânî-yi Mevlânâ Celâleddîn Muḥammed Meşhûr be Mevlevî, Tahran 1353 hş., s. 148-156.

Karatay, Farsça Basmalar, s. 33 vd.

Abdülbâki Gölpınarlı, Mevlânâ Celâleddin, İstanbul 1952, s. 267-268.

H. Ritter, “Philologika”, Oriens, XI (1958), s. 144-155.

DMF, II, 2256.

https://islamansiklopedisi.org.tr/divan-i-kebir