Samiha Ayverdi – Mesihpaşa İmamı: Gelenekle Yüzleşen Bir Ruhun Hikâyesi

Yazar Hakkında Kısa Bilgi

Samiha Ayverdi (1905–1993), Osmanlı’nın son döneminden Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzanan döneme tanıklık etmiş, Türk edebiyatının önemli kadın yazarlarındandır. Eserlerinde tarihsel, kültürel ve tasavvufi ögeleri işler. Toplumun geçmişte sahip olduğu değerlere vurgu yapar ve özellikle gelenek-modernleşme çatışmasına sıkça yer verir.

Romanın Konusu

Mesihpaşa İmamı, toplumda sıradan biri gibi görünen ama içinde büyük bir çatışma taşıyan bir imamın hikâyesidir. Halis Efendi, dini görevlerini yalnızca şeklen yerine getiren, ruhunu besleyememiş bir din adamıdır. Roman, onun Balkan Harbi sonrası hayatına giren göçmen bir kıza duyduğu aşk sayesinde geçirdiği büyük içsel dönüşümü anlatır.

Ana Karakter: Halis Efendi

“Keskin İmam” olarak anılan Halis Efendi; ailesi, çevresi ve hatta kendisiyle sürekli bir çatışma hâlindedir. Geleneklere sıkı sıkıya bağlıdır ancak bu bağlılık, gerçek anlamdan çok şekilcilikle sınırlıdır. Roman boyunca yaşadığı kırılmalar onu zamanla bir iç muhasebeye ve sonunda manevi uyanışa sürükler.

Temel Temalar

• Gelenek ve Modernleşme Çatışması: Genç kuşağın Batılılaşma hevesi ile geleneksel değerler arasında bocalaması anlatılır. Halis Efendi’nin oğulları bu çatışmanın somut örnekleridir.

• Manevi Arayış: Halis Efendi, göçmen bir kız olan Hediye’ye duyduğu beşerî aşk ile gerçek anlamda “uyanış” yaşar.

• Toplumsal Değişim: Balkan Harbi, göçler ve şehir yaşantısı üzerinden Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişte yaşanan toplumsal dönüşüm romanın arka planını oluşturur.

Diğer Önemli Karakterler

• Hediye: Göçmen bir kız. Halis Efendi’nin içsel dönüşümünde en büyük etkendir.

• Tahir: Başlarda sarhoş, günahkâr bir marangoz iken sonradan maneviyata yönelerek Halis Efendi’ye de ilham olur.

• Abdullah ve Zahit: İmamın oğulları. Biri materyalist bir tıbbiyeli, diğeri tiyatroya ve aşk ilişkilerine düşkün bir hukuk öğrencisidir.

• Gülsüm: Halis Efendi’nin sessiz, fedakâr ama değeri sonradan anlaşılan eşidir.

Romanın Özeti (Kısa)

Zincirlikuyu’daki evinden Mesihpaşa Camii’ne her gün aynı şekilde gidip gelen, duygularından uzak bir yaşam süren Halis Efendi, göçmen kız Hediye’ye âşık olur. Bu aşk, onun hem dini anlayışını hem de aile ilişkilerini yeniden gözden geçirmesine neden olur. Oğullarıyla yaşadığı çatışmalar, caminin boş kalması, karısına duyduğu ilgisizlik, Marangoz Tahir’in değişimi ve nihayetinde oğlunun dine yönelmesiyle Halis Efendi de manevî bir uyanış yaşar.