Rasim Özdenören ve Gül Yetiştiren Adam: Modernleşme ile Değerler Arasında Bir Yalnızlık Hikâyesi

Rasim Özdenören Kimdir?

1940 yılında Kahramanmaraş'ta doğan Rasim Özdenören, modern Türk edebiyatının önemli yazarlarındandır. İlk hikâyesini 1957 yılında Varlık dergisinde yayımlamış, 1979'da ise tek romanı olan Gül Yetiştiren Adam’ı kaleme almıştır. Sezai Karakoç’un düşünce dünyasından etkilenmiş, eserlerinde kültürel değerler, kimlik arayışı, modernleşme ve yabancılaşma gibi temaları işlemiştir. 23 Temmuz 2022’de Ankara’da vefat etmiştir.

Romanın Yapısı ve Konusu

Roman, 10 bölümlük “Gül Yetiştiren Adam”, 12 bölümlük “Sitare” ve bir sonuç bölümünden oluşur. Başta iki ayrı hikâye gibi ilerlese de sonunda bu öyküler birleşir ve anlam katmanları tamamlanır.

Konusu, modernleşme ile gelenek arasında sıkışıp kalan Anadolu insanının yaşadığı kimlik bunalımını anlatır. Doğu ile Batı arasında savrulan iki farklı karakterin iç dünyaları ve tercihleri üzerinden toplumsal değişimin birey üzerindeki etkisi gözler önüne serilir.

Ana Fikir

Roman, değişen değerler karşısında inançlarından taviz vermeden yaşamanın mümkün olup olmadığını sorgular. Gül Yetiştiren Adam karakteri üzerinden, modern dünyanın değerlerine karşı bir direniş anlatılır.

Olay Örgüsü

İki ana karakterin hikâyesi, gelenek ve modernlik arasında yaşanan çelişkilerle örülür.

• Gül Yetiştiren Adam, savaş sonrası değişen dünyaya küsmüş, toplumdan elini eteğini çekmiş, kendi evinde güller yetiştirerek iç dünyasına çekilmiş biridir.

• Sitare ise Batılı yaşam tarzına kapılmış, lüks, eğlence ve tüketim içinde ahlaki değerlerini yitirmiş bir kadındır. Kocasının ölüm döşeğinde olmasına rağmen eğlenceye düşkünlüğünü sürdürür. En sonunda ruhsal çöküntü yaşar ve intihar eder.

Gül Yetiştiren Adam, torununun ricası üzerine yıllar sonra sokağa çıkar ve şehrin maddi-manevi dönüşümüne tanık olur. Toplumun değişimi onu derinden sarsar. İnsanları dine çağırdığı için tutuklanır. Roman, bu olayla sona erer.

Karakterler

• Gül Yetiştiren Adam: Geleneksel değerleri temsil eder. Yalnız, içe dönük ve sorgulayan bir karakterdir. Modern dünyaya uyum sağlayamaz, ama direnir.

• Sitare: Modernleşmenin yoz yüzünü temsil eder. Sahip olduğu değerler, yazarın eleştirdiği bir yaşam tarzını yansıtır.

• Çarli: Sitare’nin kapitalist yaşam tarzını temsil eden, zengin eşi.

• Ahmet: Gül Yetiştiren Adam’ın torunu.

• Anlatıcı: Sitare’nin sevgilisi, olayları onun ağzından öğreniriz.

• Yavuz: Sitare’nin gizli aşkı.

• Zelda ve diğerleri: Modern yaşamın yozlaşmış bireyleri.

Zaman ve Mekân

Roman iki farklı zaman ve mekânda geçer:

• Gül Yetiştiren Adam’ın hikâyesi, Kurtuluş Savaşı sonrası 50 yıllık bir süreçte, Kahramanmaraş’ta geçer.

• Sitare’nin hikâyesi günümüz Las Vegas’ında ve hızlı tüketim kültürünün içinde şekillenir.

Zaman klasik bir akış izlemez. Gerilere dönüşler, iç monologlar ve karakterlerin zihinsel geçişleri ön plandadır.

Temalar ve Modernizm Eleştirisi

Eserde şu temalar işlenmiştir:

• Modernleşme ile değer çatışması

• Toplumsal yozlaşma

• Yalnızlık ve içe kapanış

• Kimlik arayışı

• Başkaldırı ve ruhsal çöküntü

• İntihar

Modern bireyin bunalımı ve anlam arayışı, romanın merkezinde yer alır. Özellikle “gül” sembolü, hem tasavvufi bir temizlik arayışını hem de kültürel direnişi temsil eder. Gül, bu anlamda hem estetik hem de manevî bir metafor olarak öne çıkar.

Anlatım Teknikleri

Romanda çeşitli anlatım teknikleri kullanılmıştır:

• Betimleme: Özellikle mekân tasvirlerinde yoğun biçimde kullanılır.

• Diyalog: Sitare’nin bölümlerinde daha fazladır.

• İç konuşma ve bilinç akışı: Karakterlerin düşünceleri aracılığıyla iç dünyaları derinlemesine işlenir.

• Alıntılama: Hz. Muhammed’in hadislerine yer verilir.

• Geriye dönüş: Karakterlerin geçmişte yaşadıkları olaylar üzerinden hikâye derinleşir.