Eserin Temel Özellikleri

1. Yazılış Tarihi: 812 Muharreminin sonunda (Haziran 1409) tamamlanmıştır.
2. Tür ve Biçim:
   • Aruz vezninde, “mefâîlün mefâîlün feûlün” kalıbıyla yazılmış bir mesnevidir.
   • Nazmen yapılmış bir tercümedir.
3. Dil ve Üslup:
   • Eski Anadolu Türkçesi'nin sade ve basit özelliklerini yansıtır.
   • Yer yer cinas ve ahenk gibi edebî sanatlarla şairane bir üslup sergilenmiştir.
4. Bölümler:
   • Eser, sekiz ana bölümden oluşur. Her bölüm kendi içinde çeşitli alt konulara ayrılmıştır.
   • Konular arasında iman esasları, şeriat, tarikat ve ehli, mârifet ve hakikat gibi tasavvufî öğeler yer alır.
5. Kaynak ve İçerik:
   • Metinde dinî öğütler bulunur; 76 âyet ve 7 hadis tercümeye eklenmiştir.
   • Metin, Arapça Maḳālât’ın anlamına bağlı kalınarak yazılmıştır.

Başlangıç ve Sonuç Bölümleri

• Giriş: Eser, dört Arapça ve dokuz beyitlik bir münâcâtla başlar. Hz. Muhammed ve dört halifeyi öven na‘tlarla devam eder.
• Hâtime: Eserin yazılış sebebi, tarihi ve veznini belirten, yazarını ve eseri sunulan kişiyi öven bir bölümle son bulur.

Dil ve Tarihî Önemi

• Dil Özellikleri:
  • Ses yapısı, kelime hazinesi ve gramer açısından Eski Anadolu Türkçesi'nin özelliklerini başarıyla yansıtır.
  • Akıcı bir dili olsa da yer yer vezin hataları bulunmaktadır.
• Tarihî Değer:
  • Anadolu’da dinî-tasavvufî kültürün şekillenmesinde etkili bir eserdir.
  • Dönemin sosyal ve dinî anlayışını yansıtır.

Nüshaları

1. Manisa Muradiye Kütüphanesi (nr. 1311): İsmail Hikmet Ertaylan tarafından tıpkıbasımı yayımlanmıştır.
2. Konya İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi: Mikrofilm kopyası, Ankara Millî Kütüphane’de bulunmaktadır (Mikrofilm Arşivi, nr. A. 4480).
3. Diğer Kopyalar:
   • Hilmi Ziya Ülken’in el yazısıyla oluşturduğu bir kopya, Makālât üzerine yapılan çalışmalarda anılmıştır.

Eserin Önemi

Bahrü’l-Hakāik, yalnızca Eski Anadolu Türkçesi'nin önemli bir metni değil, aynı zamanda Anadolu'daki tasavvufî düşüncenin anlaşılmasında ve dinî hayatın şekillenmesinde bir rehber niteliğindedir. Basit üslubuyla halk tarafından kolayca anlaşılabilir bir yapıya sahiptir ve bu yönüyle geniş bir okuyucu kitlesine hitap etmiştir.

Kaynakça:BAHRÜ’l-HAKĀİK - TDV İslâm Ansiklopedisi