Beng ü Bâde (Fuzûlî): Özet Bilgi

• Türü ve Konusu:
  440 beyitlik bir mesnevi olup Fuzûlî’nin mesnevi türündeki ilk denemesidir. Afyon (beng) ve şarabın (bâde) karşılaştırıldığı eserde, şarabın üstünlüğü vurgulanır.

• Sembolik Anlamlar:
  Eser, farklı yorumlara göre çeşitli tarihi olayları sembolize eder:

  • Osmanlı Padişahı II. Bayezid ile Şah İsmâil arasındaki mücadele.
  • Şah İsmâil ile Müşa‘şaî Hükümdarı Ali b. Muhsin’in mücadelesi.

• Teşhis Sanatı:
  Bâde, arak, boza, afyon, berş, nukl ve kebap gibi içki ve yiyecekler insan gibi canlandırılarak maceraları anlatılmıştır.

• İthaf ve Yayımlar:
  Eser, Şah İsmâil’e ithaf edilmiştir.
  Son yayımı Kemal Edip Kürkçüoğlu tarafından yapılmış (İstanbul, 1956), Necati Lugal ve Osman Reşer tarafından Almanca’ya çevrilmiştir (İstanbul, 1943).

• Edebi Özellikler:
  Eserde alegorik ve tasavvufi bir yaklaşım benimsenmiş; dönemin edebî ve kültürel zenginlikleri yansıtılmıştır. Şarap, yalnızca bir içki olarak değil, ilahi aşk ve coşkunun sembolü olarak da ele alınmıştır.

• BİBLİYOGRAFYA

  Fuzûlî, Fuzûlî Divanı (nşr. Kenan Akyüz v.dğr.), Ankara 1990.

  a.mlf., Külliyyât-ı Dîvân-ı Fuzûlî (nşr. M. Fuad Köprülü), İstanbul 1924.

  a.mlf., Maṭlaʿu’l-iʿtiḳād (nşr. Muhammed b. Tâvît et-Tancî, trc. Esat Coşan – Kemal Işık), Ankara 1962.

  a.mlf., Maṭlaʿu’l-iʿtiḳād ve’l-ḳaṣâʾidü’l-ʿArabiyye (nşr. Hamid Araslı), Bakü 1958.

  Sâm Mirza, Tuḥfe-i Sâmî (nşr. Vahîd-i Destgirdî), Tahran 1314 hş./1936, s. 136.

  Âşık Çelebi, Tezkire, Millet Ktp., Ali Emîrî, nr. 772, s. 528-530.

  Latîfî, Tezkire, s. 265-266.

  Ahdî, Gülşen-i Şuarâ, İzmir Millî Ktp., nr. 20/801, vr. 81a-82a.

  Emîn-i Ahmed-i Râzî, Heft İḳlîm, Kalküta 1939, s. 122-123.

  Âlî, Künhü’l-ahbâr, İÜ Ktp., TY, nr. 5959, vr. 385.

  Sâdıkī-i Kitâbdâr, Mecmau’l-havâs, İÜ Ktp., TY, nr. 4085, vr. 33b-34b; a.e. (nşr. ve trc. R. Hayyâmpûr), Tahran 1327 hş.

  Kınalızâde, Tezkire, İÜ Ktp., nr. 1628, vr. 176b-177b.

  Riyâzî, Riyâzü’ş-şuarâ, İÜ Ktp., TY, nr. 3250, vr. 46-47.

  Ahmed Alihan Hâşimî, Mahzenü’l-garâib, Bodleian Library, Elliot, nr. 395, vr. 316b-317a.

  Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1571.

  Fâik Reşad, Târîh-i Edebiyyât-ı Osmâniyye, İstanbul, ts., c. I.

  a.mlf., Fuzûlî’nin Gayr-ı Matbû Eş‘ârı, İstanbul 1314.

  Gibb, HOP, III, 70-107.

  Süleyman Nazif, Fuzûlî, İstanbul 1343/1925.

  Kevork Terzibaşyan, Numuş arevelyan mistik panasdegzutyan gam Fuzuli megnapan vadz Neratzutyun..., İstanbul 1928-29, I-II.

  Abdülbaki Gölpınarlı, Fuzûlî, İstanbul 1932.

  a.mlf., “Fuzûlî’de Bâtınîliğe Temayül”, AYB, nr. 8-9 (1932), s. 265-268.

  Mehmed Fuad Köprülü, Eski Şairlerimiz: Divan Edebiyatı Antolojisi, İstanbul 1934, s. 193-256.

  a.mlf., “Fuzûlî”, İA, IV, 687-699.

  Tâhir Olgun, Fuzûlî’ye Dair, İstanbul 1936.

  G. Jarring, The Contest of the Fruits, An Eastern Turki Allegory, Lund 1936.

  Selim Refik Refioğlu, Fuzûlî (doktora tezi, 1945), İÜ Ed.Fak., nr. 305.

  TYDK, I, 124-135.

  Celil Özulus, Fuzûlî: Kendi Topraklarında Bir İnceleme, Niğde 1948.

  Abdülkadir Karahan, Fuzulî: Muhiti, Hayatı ve Şahsiyeti, İstanbul 1949.

  a.mlf., İslâm Türk Edebiyatında Kırk Hadis, İstanbul 1954, s. 167-172.

  a.mlf., Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri, İstanbul 1980, s. 169-184.

  a.mlf., “Fuzûlî, poète en trois langues”, St.I, XI (1959), s. 93-111.

  a.mlf., “Fuḍūlī”, EI2 (Fr.), II, 958-961.

  Müjgân Cunbur, Fuzûlî Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi, İstanbul 1956.

  Hasibe Mazıoğlu, Fuzûlî-Hâfız: İki Şair Arasında Bir Karşılaştırma, Ankara 1956.

  a.mlf., Fuzûlî ve Türkçe Divanından Seçmeler, Ankara 1986.

  a.mlf., “Fuzûlî”, TA, XVII, 76-85.

  Hamid Araslı, Büyük Azerbaycan Şairi Fuzûlî, Bakou 1958.

  a.mlf., Mehemmed Fuzûlî: Eserleri, Bakü 1958, II, 265-278.

  Hüseyin Ali Mahfûz, Fużûlî al-Baġdâdî, Bağdad 1378/1958.

  Agâh Sırrı Levend, Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnun Hikâyesi, Ankara 1959, s. 237-268.

  Vasfi Mahir Kocatürk, Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara 1964, s. 331-355, 414-415.

  Hüseyin Mûcib el-Mısrî, Fi’l-Edebi’l-İslâmî, Fużûlî el-Baġdâdî, Kahire 1966.

  A. Bombaci, The History of Leyla and Mejnun, London 1970 (Bu eser UNESCO’nun yayını olarak basılan Leyla and Mejnun’un birinci bölümü, ikinci bölüm Sofi Huri’nin Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn’unun İngilizce tercümesidir. Daha önceleri UNESCO Fuzûlî ve Leylâ ve Mecnun [İngilizce tercümesi] adıyla [İstanbul 1959] bir kitap bastırmış ve önce bazı yazarların Fuzûlî konusundaki incelemelerini Türkçe olarak baş tarafa koymuş, sonradan da Sofi Huri’nin İngilizce manzum tercümesini Leyla and Mejnun adı altında yayımlamıştır).

  a.mlf., “The Place and Date of Birth of Fuzûlî”, Iran and Islam, Edinbourgh 1971, s. 91-105.

  Banarlı, RTET, I, 525-556.

  Hamide Demirel, A Study of the Poet Fużūlī With Special Reference to his Turkish, Persian and Arabic Dīvāns (doktora tezi, 1970), The Universty of Durham.

  Haluk İpekten, Fuzûlî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Ankara 1973.

  Ahmet Hamdi Tanpınar, Edebiyat Üzerine Makaleler (haz. Zeynep Kerman), İstanbul 1977, s. 137-160.

  Âmil Çelebioğlu, “Fuzûlî’nin Bir Beyiti Üzerinde Bazı Düşünceler”, Millî Kütüphane I. Millî Fuzûlî Semineri, Ankara Nisan 1986.

  a.mlf., “Fuzûlî’nin Şiirlerinde Ney”, 2. Millî Mevlânâ Kongresi (Tebliğler), Konya 1986, s. 71-83.

  Nahid Aybet, Fuzûlî Divanında Maddi Kültür, Ankara 1989.

  İbrâhim Dakūkī, “Fużûlî el-Baġdâdî ve’l-ḥayâtü’l-fikriyye fi’l-ʿIrâḳ fi’l-ḳarni’s-sâdisi ʿaşer”, el-Ḥayâtü’l-fikriyye fi’l-vilâyâti’l-ʿArabiyye es̱nâʾi’l-ʿahdi’l-ʿOs̱mânî, Zağvân 1990, I, 145-174.

  a.mlf., “Fuzûlî’nin Hayatı Hakkında Bazı Yeni Tesbitler ve Arapça Divanı Üzerine Düşünceler”, Fuzûlî Kitabı: 500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri (haz. Beşir Ayvazoğlu), İstanbul 1996, s. 53-68.

  Metin Yurdagür, “Fuzûlî’nin Matla‘u’l-i‘tikad’ı ve Akidesi”, a.e., s. 167-173

  Mustafa Uzun, “Fuzûlî’nin Bestelenmiş Eserleri”, a.e., s. 327-336.

  Kemal Edip Kürkçüoğlu, “Fuzûli’nin Bilinmeyen Bir Mektubu”, Türk Dili-Belleten, III. Seri, sy. 4-5, Ankara 1945, s. 383-388.

  a.mlf., “Fuzûlî’nin Bilinmeyen Bir Farsça Kasidesi”, DTCFD, IV (1946), s. 313-325.

  a.mlf., “Fuzûlî’nin Mu‘ammâ Risâlesi”, a.e., VII/1 (1949), s. 61-106.

  Atâ Terzibaşı, “Fuzûlî’nin Doğum Yeri”, TY, sy. 251 (1955), s. 436-440.

  Ali Hüseynzâde, “Dr. Abdülkadir Karahan, Fuzûlî Hakkında”, İlmî-Tedkîkî Meseleler Mecmuası, Bakou 1958, s. 315-341.

  Cem Dilçin, “Fuzûlî’nin Şiirlerinde Söz Tekrarlarına Dayanan Bir Anlatım Özelliği”, TDe., X/1 (1992), s. 77-114.

  Tahir Üzgör, “Ali Şir Nevayî ve Fuzûlî Arasında Bazı Benzerlikler”, MÜTAD, sy. 7 (1993), s. 565-577.

  Mîr Hidâyet Hisârî, “Fuzûlî’nin Hayatı ve Yaradıcılığı Hakkında İzahlar”, Varlık, sy. 93/2, Tahran 1373 hş./1994, s. 29-43.

  Cevâd Hey’et, “Fuzûlî’nin Edebî Şahsiyeti”, a.e., sy. 94/3, Tahran 1373 hş./1994, s. 13-27.

  “Fuzûlî Sempozyumu 04-05 Nisan 1995 Bildiriler”, Bir: Türk Dünyası İncelemeleri, sy. 3, İstanbul 1995, s. 160-318.

  Nazif Şahinoğlu, “Fuzûlî, Mehmed”, TDEA, III, 249-258.

  Öztuna, BTMA, II, 550-551.

• FUZÛLÎ - TDV İslâm Ansiklopedisi