Yazılış Tarihi ve Önemi:
1491 veya 1492'de yazılmış, 1498'de tekrar düzenlenmiştir. Türk diliyle yazılmış ilk tezkire olarak kabul edilir. XIV ve XV. yüzyıl Orta Asya Türk dünyasının sosyal, kültürel ve edebî hayatına dair önemli bir kaynak niteliğindedir.

Eserin Yapısı:
Sekiz "meclis" ve bir girişten oluşur:

1. Nevâî’den önceki 46 şair.
2. Nevâî’nin çocukluk ve gençlik yıllarında yaşamış 93 şair.
3. Nevâî’nin dost olduğu 173 şair.
4. Dönemin 72 âlimi.
5. 23 Timurlu şair.
6. Horasan dışındaki 31 şair.
7. Şiirle ilgilenen 22 sultan ve şehzade.
8. Sultan Hüseyin Baykara.

İçerik ve Değerlendirme:
461 kişinin biyografisi yer alır. Şairlerin insanî ve ahlâkî yönleri de değerlendirilmiştir. Çoğu şair Farsça yazmış; Türkçe yazan 41 kişi bulunur. Eser, Fars edebiyatı tarihi için de önemlidir.

Etkisi ve Yayınları:
Tezkirenin birçok yazma nüshası Türkiye ve dünya kütüphanelerinde mevcuttur. Erzurum'da 1995'te Latin harfleriyle yayımlanmıştır. Beş kez Farsça'ya tercüme edilmiştir. Özellikle Fahrî-i Herâtî ve Hakîm Şah Kazvînî'nin çevirileri önemlidir. Osmanlı edebiyatında Sehî Bey’in Heşt Bihişt adlı eserine örnek olmuştur.

Öne Çıkan Hususlar:
Nevâî, eserini yazarken Molla Câmî’nin Bahâristânı ve Devletşah’ın Tezkiretü’ş-şuarâ eserlerinden ilham almıştır. Hüseyin Baykara'nın teşvikiyle yazılmıştır. Şairlerin sanat yetenekleri kadar ahlâkî değerleri de öne çıkarılmıştır.

Ali Şîr Nevâî, Teẕkire-i Mecâlisü’n-nefâʾis (trc. Muhammed Fahrî-yi Herâtî – Hakîm Şah el-Kazvînî, nşr. Ali Asgar Hikmet), Tahran 1323 hş.; a.e. (nşr. Suyima Ganiyeva), Taşkent 1961; a.e.: Mecâlisü’n-nefâyis (nşr. ve trc. Kemal Eraslan – Naci Tokmak), Ankara 2001, I-II.

Bedia Aziz, Herat Mektebi Tezkireciliği (mezuniyet tezi, 1924), Dârülfünun Ed.Fak.

Sâdıkī-i Kitâbdâr, Tezkire-i Mecmau’l-havâs (trc. Abdürresûl Hayyâmpûr), Tebriz 1327 hş., s. 4-12.

J. Eckmann, “Die Tschaghataische Literatur”, Ph.TF, II, 304-402.

Ali Şir Nevaî: Divanlar ile Hamse Dışındaki Eserler (haz. Agâh Sırrı Levend), Ankara 1968, IV, 61-86.

a.mlf., “Türkiye Kitaplıklarında Nevaî Yazmaları”, TDAY Belleten (1958), s. 127-214.

Ahmed Gülçîn-i Meânî, Târîḫ-i Teẕkirehâ-yı Fârsî, Tahran 1350 hş., II, 118-128.

M. Alî Taberî, Zübdetü’l-âs̱âr, Tahran 1372, s. 352-353.

Halûk İpekten, Türk Edebiyatının Kaynaklarından Türkçe Şu’ara Tezkireleri, Erzurum 1988, s. 34-37.

Ahmet Kartal, “Ali Şîr Nevâî’nin Mecâlisü’n-nefâ’is İsimli Tezkiresi ve XVI. Asırda Yapılan Farsça İki Tercümesi”, Bilig, sy. 13, Ankara 2000, s. 21-63.

Abdülkadir Karahan, “Tezkire”, İA, XII/1, s. 227.