Halit Ziya, babasından aldığı edebî mirası ve kültürel birikimiyle dikkat çekmiş, hayatı boyunca birçok edebî alanda eserler vermiştir.

Halit Ziya'nın eğitim hayatı da sıra dışıdır. İlk eğitimini mahalle mektebinde aldıktan sonra ailesinden izinsiz olarak Fâtih Askerî Rüşdiyesi'ne kaydoldu. Öğrenim hayatı boyunca birçok yabancı dili öğrenmiş ve Fransızca başta olmak üzere çeşitli dillerdeki eserleri çevirmiştir. İzmir'deki Mechitariste Okulu'nda aldığı eğitim de, onun edebiyat sevgisini pekiştirmiştir.

Edebî kariyerine 1883'te başlamış, ilk yazısını Hazîne-i Evrak dergisinde yayımlamıştır. 1884 yılında Envâr-ı Zekâ dergisinde tercümeler yaparak edebiyat dünyasına adım atmış ve 1886’da Hizmet gazetesinde yazı yazmaya başlamıştır. Halit Ziya'nın edebiyat kariyerindeki en verimli dönemi 1896-1901 yılları arasındadır; bu dönemde en ünlü eserlerinden olan Mâi ve Siyah (1896), Aşk-ı Memnû (1899), ve Bir Yazın Tarihi (1900) gibi eserleri yayımlamıştır. Eserlerinde özellikle kahramanlarının iç dünyalarını tahlil ederek, realist akımın izlerini taşımıştır.

Halit Ziya, edebiyat dışında çeşitli kamu görevlerinde de bulunmuştur. İstanbul’a yerleştikten sonra, çeşitli devlet görevlerinde çalışmış, Reji İdâre-i Umûmiyyesi’nde müdürlük yapmıştır. Aynı zamanda Dârülfünun’da Batı edebiyatı tarihi ve estetik dersleri de vermiştir. Bu dönemde yazdığı eserler, Türk edebiyatının modernleşmesinde büyük rol oynamıştır.

Türk romanını derinden etkileyen Halit Ziya, romanları ve hikâyeleriyle dönemin sosyal yapısını ve bireylerin içsel dünyalarını derinlemesine incelemiş, özellikle modern Türk romanının öncüsü sayılmaktadır. Eserlerinde dilin estetik kullanımına, psikolojik çözümlemelere ve toplumsal eleştiriler yaparak Türk edebiyatının seyrini değiştirmiştir.

Hayatının son yıllarında, 1923'te başladığı eserlerini sadeleştirerek tekrar yayımlamış ve ölümüne kadar edebî faaliyetlerine devam etmiştir. Halit Ziya, 27 Mart 1945'te İstanbul’da vefat etmiş ve Bakırköy Mezarlığı’na defnedilmiştir. Eserleri, günümüzde de Türk edebiyatının önemli yapıtları arasında yer almakta ve sürekli olarak incelenmektedir.

Kaynakça:https://islamansiklopedisi.org.tr/usakligil-halit-ziya